Γιατί τόσος θόρυβος τις τελευταίες μέρες για την αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου; Η Τουρκία διατυμπανίζει μέσω του πανίσχυρου και αποτελεσματικότατου μηχανισμού προπαγάνδα που έχει πως η Ελλάδα καταπατά συμφωνίες στρατιωτικοποιώντας τα νησιά. Είναι όμως έτσι; Ας δούμε όμως τις λεπτομέρειες γιατί εκεί κρύβεται ο διάβολος.
Τί αφορά η αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου
Για αρχή πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως δεν καθορίζεται το καθεστώς όλων των νησιών με τις ίδιες συνθήκες. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να χωρίσουμε τα νησιά ανάλογα με το καθεστώς τους και τις συνθήκες τους και να κοιτάξουμε την εκάστοτε περίπτωση ξεχωριστά. Οι τρεις ομάδες νησιών που προκύπτουν από αυτό το διαχωρισμό είναι οι εξής:
- Δωδεκάνησα (Συνθήκες Ειρήνης των Παρισίων, 1947)
- Σάμος, Ικαρία, Μυτιλήνη, Χίος (Συνθήκη της Λωζάνης, 1923)
- Σαμοθράκη, Λήμνος (Συνθήκη της Λωζάνης – αλλαγές με τη Συνθήκη του Μοντρέ 1936)
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τα Δωδεκάνησα που αποτελούν συχνό στόχο στην αντιπαράθεση.
Δωδεκάνησα
Η Ελλάδα θα αποκτήσει τα Δωδεκάνησα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τον οποίο θα βγει κερδισμένη. Η Ιταλία θα υπογράψει συνθήκες με τις οποίες τα ως τότε Ιταλικά Δωδεκάνησα θα παραδοθούν στην Ελλάδα. Διαβάζουμε στη Συνθήκη (Section V, Article 14) πως “these islands shall be and shall remain demilitarised”.
Υπό ποιες συνθήκες προστέθηκε αυτό και γιατί; Υπό τις πιέσεις της ΕΣΣΔ και τους τότε σχεδιασμούς της. Τι γίνεται όμως με τη δημιουργία του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας; Τι γίνεται με τη πτώση αυτού που επιβάλλει τέτοιες προδιαγραφές; Η προδιαγραφές παύουν να ισχύουν. Και έτσι έγινε παντού – πλην της Ελλάδας. Δεν ήταν μόνο τα Δωδεκάνησα που έπεσαν υπό αυτό το καθεστώς αλλά και άλλα κομμάτια γης άλλων κρατών όπως οι Πελάγιοι Νήσοι της Ιταλίας.
Δεύτερον το ότι η Τουρκία κάνει λόγο για αυτά τα νησιά είναι νομικά λάθος και για έναν ακόμη λόγο. Η εμπλοκή της είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα νομικού δόγματος res inter alios acta, σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία αποτελεί “τρίτο” στη Συνθήκη και δεν έχει λόγο για το τι γίνεται. Διατυπωμένα και επίσημα Συνθήκη της Γενεύης το 1969 σχετικά με τις συνθήκες στη 34ο άρθρο.
Η Ελλάδα τι έχει κάνει στα πλαίσια στρατικοποίησης; Έχει τοποθετήσει επί των νησιών Εθνική Φρουρά στα πλαίσια της Συνθήκης για Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (CFE).
Σάμος, Ικαρία, Μυτιλήνη, Χίος
Τα παραπάνω νησιά θα δοθούν στην Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάνη. Η οποία δεν αναφέρει πουθενά για αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου. Έχει όμως προδιαγραφές σχετικά με τη στρατικοποίησής τους (Article 13):
- No naval base and no fortification will be established in the said islands
- Greek military aircraft will be forbidden to fly over the territory of the Anatolian coast. Reciprocally, the Turkish Government will forbid their military aircraft to fly over the said islands.
- The Greek military forces in the said islands will be limited to the normal contingent called up for military service, which can be trained on the spot, as well as to a force of gendarmerie and police in proportion to the force of gendarmerie and police existing in the whole of the Greek territory.
Η Ελλάδα πιστή στη Συνθήκη ενεργεί βάσει των παραπάνω συμφωνημένων δικαιωμάτων. Δεν υπάρχουν ναυτικές βάσεις στα νησιά. Δεν υπάρχουν οχυρώματα. Αντιθέτως η Τουρκία προχωρά σε υπερπτήσεις πάνω από αυτά τα νησιά σε συστηματική βάση. Αλλά γι’ αυτό το ζήτημα θα αναφερθούμε παρακάτω.
Σαμοθράκη, Λήμνος
Εδώ έχουμε δυο νησιά με μια ενδιαφέρουσα νομικά περίπτωση. Η Συνθήκη της Λωζάνης η οποία αφορά αυτά τα νησιά και ορίζει αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου όχι όμως μόνο για τα ελληνικά νησιά αλλά και για τουρκικές περιοχές όπως η Ίμβρος και η Τένεδος αλλά και… τα Στενά και η Θάλασσα του Μαρμαρά! Μα πως; Οι περιοχές αυτές είναι υπερστρατικοποιημένες. Είναι. Και γι’ αυτό ευθύνεται η Συνθήκη του Μοντρέ, σύμφωνα με την οποία αλλάζει το καθεστώς των Στενών. Στο προοίμιο της Συνθήκης αναφέρεται πως “have resolved to replace by the present Convention the Convention signed at Lausanne“, και αναφέρει τους πληρεξούσιους και τις προδιαγραφές.
Οι παραπάνω προδιαγραφές αφορούν μόνο τη Τουρκία αλλά όχι την Ελλάδα. Όμως αυτό επηρεάζει τη κατάσταση που άφησε η Συνθήκη της Λωζάνης. Όμως και γι’ αυτό υπάρχει μέριμνα στο προοίμιο όπως είδαμε. Κάτι το οποίο η Τουρκία αναγνώριζε πριν καταστρώσει τα σημερινά της σχέδια. Διαβάζουμε στα πρακτικά της τουρκικής εθνοσυνέλευσης το 1936 τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Rustu Aras να αναφέρει:
The provisions pertaining to the islands of Limnos and Samothrace, which belong to our neighbor and friendly country Greece and were demilitarized in application of the 1923 Lausanne Treaty, were also abolished by the new Montreux Treaty, which gives us great pleasure.
Ελληνική Δημοκρατία – Υπουργείο Εξωτερικών
Στα τελική όλα τα παραπάνω έχουν σημασία; Ναι. Αλλά δε πρέπει να ξεχνάμε πως “Τὰ δυνατὰ δ᾽ ἐξ ὧν ἑκάτεροι ἀληθῶς φρονοῦμεν διαπράσσεσθαι, ἐπισταμένους πρὸς εἰδότας ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν”. Αλλά δεν θα αναλύσουμε τον Θουκυδίδη. Το μόνο που πρέπει να ξέρουμε είναι πως σε αυτές τις καταστάσεις μετράει και η ισχύς. Και γι’ αυτό η στάση της Ελλάδας πρέπει να βασίζεται και σε αυτή τη βάση.
Η Τουρκία είναι διατιθεμένη να ακολουθήσει τη διπλωματική οδό στα πλαίσια μιας σχέσης καλής γειτονίας; Αμφίβολο. Το έχει αποδείξει.
Η Τουρκία υπήρξε μέλος της Συνθήκης των Εγγυήσεων στη Κύπρο. Τη παραβίασε. Μαζί της και τη Τέταρτη Συνθήκη της Γενεύης.
Η Τουρκία συνεχίζει τις υπερπτήσεις σε αντίθεση με του παραπάνω νομικό πλαίσιο που της το απαγορεύει.
Και σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, η Τουρκία το 1975, μονομερώς και ανεξάρτητα από ΝΑΤΟ, μετά τα γεγονότα της Κύπρου θα ιδρύσει τη Στρατιά του Αιγαίου. Που; Όπως λέει και το όνομα, απέναντι ακριβώς από τα νησιά της Ελλάδας στο Αιγαίο. Οι μεγαλύτερες επιθετικές αποβατικές δυνάμεις της περιοχής βρίσκονται απέναντι από τα νησιά που η Τουρκία ζητά να αποστρατικοποιηθούν στο όνομα των συνθηκών που έχει αποδείξει ότι παραβιάζει. Βγάλτε τα συμπεράσματά σας.